Çeviri

Tuesday, August 5, 2025

Gnostik kozmoloji

Madde alemi olan evrenin kaba madde bölümü ve bir ruhsal tekamül merkezi olarak tanımlanabilecek olan dünyada, farklı yorumlara dayalı olarak, farklı isimler altında tezahür etmiş ve insanları bu isimler altında ayrıştırmış olan düşünce ve inanç sistemleri (akımları) mevcuttur. Bu düşünce sistemleri incelendiğinde, esasen hepsinin özünde tek bir kaynaktan çıkmış olan aynı kozmik bilgilerin yer aldığı görülmektedir. Bu akımlardan biri de “Gnostisizm”dir.

Grek kökenli  olan ve mistik, felsefi bir düşünce akımını da temsil eden “Gnostisizm” kelimesi, “Gnosis” (Bilme, Bilgi), “ikos” (ile ilgili) ve “ismos” (-cılık, ile ilgili olma) kelimelerinden oluşmakta ve “Bilgiyle ilgili olmacılık, Bilgicilik, Bilgililik, Bilgelik” anlamlarına gelmektedir.

“Gnostisizm”, evrenin yaratılışını, Yaratıcı Tanrı’nın doğasını ve insan ruhunun ilahi kaynağa dönüş yolunu açıklayan, maddenin kötü, ruhun iyi olduğunu, insanın ancak içindeki ilahi tesirleri fark edip kozmik bilgiyi (gnosis) keşfetmek suretiyle madde aleminden kurtulabileceğini, ilahi bilginin kurtuluşa götüren yegane unsur olduğunu esas alan mistik, felsefi düşünce sistemi olarak tanımlanmaktadır. 

“Gnostisizm”in anlatı detayı ise, Yaratıcı Tanrı’nın (Bythos (Derinlik, Dip, Uçsuz bucaksız boşluk) ) "ışık alemi / bilgi alemi" olan Pleroma (Doluluk, Bütünlük, Tamlık, Kemal, Mükemmellik)’dan çıkan bir Eon (İlahi ruhsal varlık) olan Sophia* (Bilgelik)’nın “yaratıcı gibi olma girişimi” (şirk hatası) sonucunda nefsani, kibirli, ruhsallıktan uzak ve madde bağımlısı bir varlık olan Yaldabaoth (Demiurgos)’un** doğuşuna sebep olmasını, Yaldabaoth (Demiurgos)’un kendisini Yaratıcı’ya ortak koşmasını, madde alemini yaratışını, insanları madde alemine hapsetme arzusunu ve hatası sonrasında düşüş yaşayan Sophia’nın da insanları “Gnosis” (Bilgi) ile kurtarma girişimini konu almaktadır.

* Arapça kelimeler olan ve "Sufi" (Bilen, Bilge, Bilgili) ve "Tasavvuf" (Bilgelik) kelimeleri de "Sophia" kelimesi ile ortak kökendendirler.

** Yaldabaoth : İbranice kökenli olan bu kelime "Yeled" (Çocuk, Oğul) ve "Baoth" (Ordular, Kaos, Güçler) kelimelerinden oluşmakta olup, "Orduların Oğlu” veya “Kaosun Çocuğu" anlamına gelmektedir.

Demiurgos : İbranice kökenli olan bu kelime "Demos" (Halk) ve "Ergon" (İş, Emek, Çalışma) kelimelerinden oluşmakta olup, "Toplum için iş yapan, Halk için çalışan" anlamına gelmekte olup, "Evrenin Yapıcısı, Evrenin Yaratıcısı" anlamında kullanılagelmiştir.

Felsefi içerik olarak belirli bir bağlamda kutsal kitaplar ile uyum arzeden Gnsostisizm, Sophia (Bilgelik)’nın “yaratıcı gibi olma girişimi” (şirk hatası) sonucunda, İblis ile tam uyum arzeden niteliklere haiz olan Yaldabaoth (Demiurgos)'un doğuşuna sebep olduğunu ve madde aleminin Yaldabaoth tarafından yaratıldığını dolayısıyla madde aleminin “ilahi bir hata! sonucu” oluştuğunu ifade etmektedir. Dolayısıyla bu noktada “Farklı Yaratıcılar” ve “Kusurlu, hatalı, kontrolsüz yaratış” gibi kavramlar tezahür etmektedir ki bu da kutsal kitapların özünde yer alan "Tek ve Kusursuz Yaratıcı" kavramına aykırı bir durum arzetmektedir. 

16/22 İLAHUKUM İLAHUN VAHİD fellezine la yu'minune bil ahirati kulubuhum munkiratun ve hum mustekbirun

( İLAHINIZ TEK İLAHTIR. O ahirete inanmayanlar, onların kalpleri kötüdür. Onlar kibirlenirler. )

67/3 Ellezi haleka seb'a semavatin tibakan MA TERA Fİ HALKİR RAHMANİ MİN TEFAVUTİN ferci'il basare HEL TERA MİN FUTUR

( Yedi gökleri tabakalar olarak O yarattı. RAHMAN’IN YARATIŞINDA FARKLILIK, UYGUNSUZLUK GÖREMEZSİN. Haydi gözü döndür. KUSUR, ÇATLAK GÖRÜYOR MUSUN? )

Gnostisizm muhtelif alt gruplara ayrılmış olmakla birlikte üç önemli alt grup Setianizm (Şitçilik), Ofizm (Yılancılık) ve Arkontisizm (Egemencilik, Hükümrancılık, Cincilik) dikkat çekmektedir.

Setianizm

“Setianizm” (Şitçilik) kelimesinin kökünde Adem’in üç oğlundan birinin  ismi olan İbranice kökenli “Set / Şit” (Yerine konan, İkame edilen) kelimesi yer almaktadır. Kelimenin anlamı, Tevrat’ta, Adem’in Kayin isimli oğlunun öldürdüğü Habil’in yerine Şit’in bağışlanmış olmasından yani Şit’in Habil’in “yerini almasından” kaynaklanmaktadır. Setianizm, sadece Adem’in oğlu Şit (Seth)’in soyundan gelenlerin ilahi bilgiyi (gnosis) alma kapasitesine sahip olduğunu savunmaktadır. Bu akıma göre “gerçek Yaratıcı Tanrı herşeyden münezzeh ve bilinemez” olup, madde kötü, ruh iyidir ve ruhun madde planından kurtulması gerekmektedir. Bu bağlamda, Setianizm felsefesinin Şit’i merkeze alan bir tarikat niteliğinde olduğu görülmektedir.

Ofizm

“Ofizm” (Yılancılık) kelimesi Grek kökenli olan  “Ofis” (Yılan) ve “ismos” (-cılık, ile ilgili olma) kelimelerinden oluşmaktadır. Ofizm, “gerçek Yaratıcı Tanrı’nın herşeyden münezzeh ve bilinemez” olduğunu, kutsal metinlerde (Tevrat, İncil, Kur'an) yer alan ve kötülüğü simgeleyen yılanın, kötü nitelikli İblis olarak değil de bilgi ve aydınlanmanın sembolü bir kurtarıcı olarak yüceltildiği, Adem ve eşinin bilgi ağacından yiyerek cennetten çıkmalarının kurtuluş olarak tanımlandığı, dolayısıyla tanrı olarak ifade edilen Yaldabaoth’un (Demiurgos) sahte ve kibirli bir yaratıcı, Yılanın ise ışığı getiren, gizli bilgiyi açığa çıkaran ve insanı “cennet hapishanesinden”! kurtaran bir figür ( Lucifer* (Işık getiren) ) addedildiği sistemdir. 

(*Evvelki bölümlerde de değinildiği üzere ABD ve Fransa’da bulunan “Özgürlük! Heykeli”, konu bağlamındaki bir sembol olup, Lucifer’in, "ışığı" ve "bilgiyi" getirerek insanı sözde cennetten kurtarmasını yani ona “özgürlüğünü!” vermesini simgelemektedir.)

“Yılan” kelimesinin kutsal kitaplarda negatif, kötü frekansı yani İblis’i simgeleyen bir kavram olarak yer aldığı dikkate alındığında ve Ofit düşünce akımının felsefi anlatısı incelendiğinde bu akımın batıni kökeninde esasen satanizmin bulunduğu düşüncesi hasıl olmaktadır.

40-Matta-12-34 Sizi ENGEREKLER SOYU! KÖTÜ OLAN SİZLER nasıl iyi sözler söyleyebilirsiniz? Çünkü ağız yürekten taşanı söyler.

Arkontisizm

“Arkontisizm” (Egemencilik, Hükümrancılık) Grek kökenli olan “Arkhon” (Hükümdar, Hükümran, Yönetici, Hakim, Egemen) + “tikos” (ile ilgili) + “ismos” (-cılık, ile ilgili olma) kelimelerinden oluşmaktadır. Bu akım, “gerçek Yaratıcı Tanrı’nın herşeyden münezzeh ve bilinemez” olduğunu, maddi evrenin sahte tanrı Yaldabaoth (Demiurgos)’un kötü ve yoz bir yaratışı olduğunu, Yaldabaoth (Demiurgos)’un (İblis) hizmetkarları (hüddam) olan Arkonların (Cinler) insan ruhunu maddeye bağlayarak onu ilahi bilgiden (gnosis) uzak tutmaya çalıştıklarını, Yaldabaoth (Demiurgos)’tan ve onun aldatıcı hizmetkarları, yöneticileri olan Arkonlardan (Cinler) kurtuluşun ise ancak “Gnosis” (Bilgi) yoluyla gerçekleşecebileceğini savunan inanç akımıdır. “Arkontisizm” kelimesi sanki “Arkon” destekçiliği mesajı vermekte gibi olsa da esasen bu akımın özünde “Arkon” karşıtlığı bulunmaktadır.

Her ayet gibi çoklu anlamları olan aşağıdaki ayette, cinlere kulluk eden, onları “egemenler”, “hakimler” addeden ve insanların mallarını gasp ederek onları egemen, hakim cinlere sunan insan ve cin şeytanlarından, “Arkon” (Hükümran, Egemen, Hakim) kavramına işaret eden “Hukkami” (Hakimler, Egemenler) kelimesi vasıtasıyla bahsedilmekte gibidir.

2/188 Ve la te'kulu emvalekum beynekum bil batili ve tudlu biha ilel HUKKAMİ li te'kulu ferikan min emvalin nasi bil ismi ve entum ta'lemun

( Ve mallarınızı aranızda batıl ile boşuna yemeyin. İnsanların mallarından bir kısmını, sizler bile bile günah ile yemek için onlarla HAKİMLERE fidye vermeyin. )